بررسی بسترهای امکانی منطقه غرب آسیا در بروز جنگ‌های ترکیبی با تأکید بر نظریه امنیت منطقه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری علوم دفاعی راهبردی، دانشکده دفاع ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 استاد دانشگاه عالی دفاع ملی،دکتری جغرافیا سیاسی،دانشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران

3 عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین، دانشجو دکتری امنیت ملی،دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران

4 دکتری مدیریت نظامی راهبردی،دانشکده دفاع ملی،دانشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران

چکیده

منطقه غرب آسیا به ‌علت موقعیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی، ژئواکونومیکی و ژئوکالچر، کانون رقابت قدرت‌های بین­المللی و نیز به‌واسطه جغرافیایِ متکثر از هویت­های گوناگون قومی و مذهبی، محل تداخل منافع بازیگران منطقه­ای به شمار می­آید. در این راستا منطقه غرب آسیا به‌ویژه در دوران پساجنگ سرد، منطقه هدف در تنازعات هدایت‌شده­ از سوی قدرت­های غربی بوده که البته با گذر از شیوه­های منظم و متقارن، به «جنگ­های ترکیبی» گرویده، ضمن اینکه به نظر می­رسد اقتضائات درونی نیز در این تحول بی­تأثیر نبوده است. هدف اصلی این پژوهش؛ بررسی بسترهای امکانی موجود و مؤثر در منطقه غرب آسیا در بروز جنگ­های ترکیبی است. این پژوهش از نوع کاربردی و توصیفی بوده و روش­شناسی ترکیبی پژوهش مبتنی بر گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه­ای در قالب مطالعه کشورهای منطقه غرب آسیا بوده و نیز بهره­گیری از «روش دلفی» در کسب نظر نخبگان است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش عوامل امنیتی، ژئوپلیتیکی و اقتصادی موجود در منطقه غرب آسیا در بروز جنگ­های ترکیبی مؤثر بوده و آینده این منطقه همواره زمینه و بسترهای لازم برای ایجاد و رشد بحران را دارا است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Hybrid Warfare feasibilities in the West Asia to Emphasis Reginal Security Complex Theory

نویسندگان [English]

  • javad rafiee rad 1
  • seyyed yahya safavi 2
  • Saadullah Zarei 3
  • Ali Asghar Bek 4
1 PhD Student in Strategic Defense Sciences, Faculty of National Defense, Higher National Defense University, Tehran, Iran
2 Professor, Higher National Defense University, PhD in Political Geography, Higher National Defense University, Tehran, Iran
3 Faculty member of Imam Hossein University, PhD student in National Security, Faculty of National Security, Higher National Defense University, Tehran, Iran
4 PhD in Strategic Military Management, Faculty of National Defense, Higher National Defense University, Tehran, Iran
چکیده [English]

West Asia is the center of a competition between international forces due to the geopolitical, geostrategic, geo-economic, geo-cultural position, and also is a region in which the interests of regional actors conflict with one another due to the diverse geography of the various ethnic and religious identities. In this regard, the West Asian region has been the target area for Western-led conflicts, especially in the post-Cold War era, which has gone beyond its regular and symmetrical practices and has become “hybrid warfare”. While it seems internal requirements have also been effective in evolution. This study, therefore, aims to investigate the available effective contexts for the emergence of hybrid warfare in the West Asia. This is a descriptive and applied research in which the combined methodology is based on library research for the study of West Asian countries and also using “Delphi method” to get the elites' opinions. According to the results of this study, the security, geopolitical and economic factors in the West Asia have been effective in the outbreak of hybrid wars as well as the future of this region always has the background and the foundation needed to create and grow the crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • West Asia
  • Geopolitics
  • Hybrid Warfare
  • Force

مراجع

  • حضرت آیت­الله امام خامنه­ای (مدظله­العالی)، بیانات معظم له، قابل دسترسی در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری در www.khamenehie.ir
  • آرانی، امیر (1397)، مجموعه مقالات جنگ ترکیبی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دافوس آجا.
  • آرگون تافت، ایوان (1382)، «تئوری جنگ»، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 19-18، صص 25 تا 33.
  • اژدری، حسین (1388)، سخت­افزار جنگ هیبریدی، تهران، انتشارات سمت.
  • احمدیان، محمدعلی (1388)، ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی، مشهد، انتشارات سخن‌گستر.
  • دایکیی، اوکین (۱۳۹6)، جنگ هیبریدی روسیه تجربه اوکراین برای کشورهای حوزه بالتیک، ترجمه احمد الهیاری، تهران، انتشارات دافوس آجا.
  • اسکیلز، رابرت (1389)، جنگ آینده، ترجمه عبدالمجید حیدری، تهران، دانشگاه امام حسین (ع).
  • افتخاری، اصغر (1383)، «معنا و مقام جنگ در گفتمان‌های امنیتی معاصر»، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره 5، صص 12 تا 26.
  • امینی، محمدنبی (1390)، «کارکرد شبکه­های اطلاعات مردمی در جنگ»، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 24، صص 9 تا 17.
  • بوزان، باری (1378)، «مردم، دولت‌ها و هراس»، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • بوون، وین (1383)، «ابعاد جنگ»، ترجمه محمد فیروزی، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 23، صص 32 تا 45.
  • بیناتقاء، احمدرضا، (1389)، «تحلیلی بر جنگ‌های هیبریدی»، تهران، انتشارات سمت.
  • پارساپور، روزبه (۱۳۹7)، «جنگ‌های نیابتی منطقه و طرح خاورمیانه بزرگ»، ماهنامه خلیج­فارس و امنیت، مرکز مطالعات خلیج‌فارس.
  • تومس، روبرت (1388)، «بازآموزشی جنگ‌های ضد شورش»، ترجمه دکتر آرمین امینی، ماهنامه اطلاعات راهبردی، شماره 35، صص 29 تا 43.
  • تیموتی، مک کالو و جانسون، ریچارد (۱۳۹۵)، جنگ ترکیبی، ترجمه احمد الهیاری، تهران، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا.
  • جعفری ولدانی، اصغر (1396)، تحولات مرزها و نقش ژئوپلیتیک آن در خلیج‌فارس، تهران، نشر قومس.
  • جعفری، علی­اکبر و منفرد، سید قاسم (۱۳۹7)، رفتارسنجی آمریکا در قبال دومینوی انقلاب­های خاورمیانه، فصلنامه آفاق امنیت، سال ششم، شماره یازدهم.
  • چگینی، حسن (1384)، نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، جلد اول، تهران،  نشر آجا.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا (1395)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ‌مشهد، انتشارات پاپلی.
  • حافظیان، محمدحسین (1389)، «آینده توسعه در خاورمیانه: چالش‌ها و چشم‌اندازها»، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره 1، صص 78-61.
  • حسینی، سید محمود (1390)، «نگاهی به ماهیت راهبردهای آمریکا در خاورمیانه»، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  • دهشیار، حسین (۱۳97)، «سیاست خارجی و استراتژی کلان ایالات متحده آمریکا»، تهران، قومس.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (۱۳96)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، تهران: سمت.
  • رسولی ثانی‎آبادی، الهام (1395)، «بررسی سیاست هژمون در قبال دولت­های خاورمیانه در روابط بین­الملل»، فصلنامه دولت‌پژوهی، شماره 2، صص 14 تا 23.
  • رشنو، نبی‌الله (1390)، «رویکرد‌ها و علائق ژئوپلیتیک در تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم، شماره اول، صص 10 تا 17.
  • ساعد، نادر (1385)، «ارزیابی راهبرد جنگ با تکیه بر موازین حقوقی درگیری­های مسلحانه»، ماهنامه اطلاعات راهبردی، شماره 36، صص 12 تا 31.
  • سنجابی، علیرضا، (1385)، استراتژی و قدرت نظامی، تهران، نشر پاژنگ.
  • سیاری، حبیب­ا... و حسین خانزادی (1391)، تنگه­های راهبردی جهان، تهران، انتشارات آجا.
  •  شیخ، محمدرضا (1393)، جنگ ناهمتراز، تهران، انتشارات دافوس آجا.
  • عاصف، رضا، (1390)، عملیات و جنگ روانی، تهران، نشر معاونت اطلاعات سپاه.
  • صفوی، سید یحیی (1387)، «جغرافیای سیاسی جهان اسلام»، فصلنامه سازمان جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 52، صص 33 تا 40.
  • صیقل، امین (1373)، «مفهوم امنیت در خلیج‌فارس از نظر ایالات متحده»، ترجمه امیر سعید الهى، مجموعه مقالات چهارمین هم‌اندیشی خلیج‌فارس، تهران، دفتر مطالعات سیاسى و بین‌المللی.
  • عبدالله‎خانی، علی (1389)، نظریه­های امنیت، تهران، نشر ابرار معاصر.
  • عزتی، عزت‌الله (1388)، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران، انتشارات سمت.
  • علی­بابایی، غلامرضا (1380)، فرهنگ تاریخی سیاسی ایران و خاورمیانه، تهران، چاپخش.
  • عصاریان‎نژاد، حسین (1387)، تهدید چندشیوه­ای، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.
  • غرایاق­زندی، داود (1393)، «آینده تحولات خاورمیانه و نقش قدرت­های جهانی»، ماهنامه برآورد، سال دوم، شماره 24، صص 51 تا 59.
  • فناییان، لقاءالله (1385)، «خاورمیانه کجاست؟ چرا و چگونه به وجود آمد؟»، فصلنامه سیاست، شماره 12.
  • کاظمی، علی‌اصغر (1387)، روابط بین‌الملل در تئوری و عمل، چاپ سوم،‌ تهران، قومس.
  • کرمی، جهانگیر (1377)، «اندیشه جنگ مردمی کلاوزویتس»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 22.
  • کسیدی، رابرت­.ام (1384)، «چرا قدرت­های بزرگ در جنگ­های کوچک بد عمل می­کنند؟»، مطالعات بسیج، شماره 26، صص 9 تا 21.
  • مایل افشار، فرزاد (1391)، «بررسی تأثیر جایگاه ژئوپلیتیک در مؤلفه­های قدرت ملی ایران»، فصلنامه رهنامه سیاست‌گذاری، سال سوم، شماره اول، صص 10 تا 18.
  • متقی، ابراهیم؛ بقایی، خرم و رحیمی، میثم (۱۳98)، «بررسی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر (بر اساس رویکرد واقع­گرایی تهاجمی)»، نشریه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دوره 5، شماره 9.
  • مرادی، عبدالله (1398)، مبانی اصلی صلح پایدار در مقایسه تطبیقی با نظریات جریان اصلی در روابط بین­الملل، مرکز مطالعات استراتژیک، سال چهارم.
  • منیرحجاب، محمد (2010)، جنگ روانی، ترجمه سعید یارمند، تهران، انتشارات مرکز پژوهشی شهید صیاد شیرازی.
  • مونکلر، هرفرید (1384)، جنگ­های نوین، ترجمه حسن درگاهی، تهران، دوره جنگ سپاه.
  • مرتضوی، خدایار و علی­کرمی، فریبا (1393)، «ژئواکونومی خاورمیانه و جهانی‌شدن اقتصاد»، فصلنامه سیاست، شماره 63، صص 61 تا 69.
  • محمدی، فرهاد (1390)، «نقش معادن و فلزات در اقتصاد کشورهای خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هشتم، شماره 1، صص 31 تا 43.
  • مجتهدزاده، پیروز (1373)، کشور‌ها و مرز‌ها در منطقه‌ی ژئوپلیتیک خلیج‌فارس، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
  • مرکز پژوهش­های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه قابل دسترسی در.ir www.cmess
  • میرحیدر، دره (1383)، سیری در تحولات ژئوپلیتیک، تهران، مجموعه مقالات کنگره علمی انجمن ژئوپلیتیک ایران.
  • موثقی، احمد (1393)، «ناسیونالیسم، دولت و توسعه»، فصلنامه سیاست، سال اول، شماره سوم، صص 33-21.
  • نورانی، محمد (1394)، ژئـوپلیتیک در حال تغییر در منطقه غرب آسیـا، تهران، نشر دانش.
  • نامی، محمدحسن و محمدپور، عباس (1388)، «تحلیل جایگاه ژئواکونومیک ایران در خاورمیانه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پنجم، شماره دوم، صص 7 تا 16.
  • نطاق‌پورنوری، مهدی؛ بشارتی، محمدرضا و رفیعی، احسان (1396)، «بررسی عوامل مؤثر همگرایی ایران و عمان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست دفاعی، شماره 98، صص 81-63.
  • هافندرون، هلگا (1380)، معمای امنیت و نظریه‌پردازی در زمینه امنیت بین‌الملل، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
  • یزدان­پناه، کیومرث و نامداری، محمدمهدی (۱۳۹7)، «بحران سوریه؛ با تأکید بر رویکرد نظام غرب و راهبرد ترکیه در این کشور»، دوفصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال دوم، شماره هفتم.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 آبان 1398
  • تاریخ بازنگری: 28 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 20 آذر 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار