نظریه‌پردازی؛ الگوی راهبردی دین در تولید امنیت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت‎علمی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

2 دانشجوی دکتری مطالعات راهبردی امنیت ملی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی (نویسنده مسئول)

چکیده

فرهنگ وجه ممیزه و مؤلفه اصلی قدرت ملی در عصر جدید بوده و اقتدار فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران برگرفته از اصول و مبانی فرهنگ اسلام که درواقع جهان‌بینی انقلاب اسلامی بود، می‌باشد. وظیفه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، چه آحاد مردم و چه مسئولان در همه سطوح، تربیت مردم بر اساس جهان‌بینی اسلامی و معنویت الهی آن می‌باشد. این تلاش زمینه‌ساز تشکیل «تمدن اسلامی» می‌باشد. طراز چنین انسانی، هم باعث تثبیت و تقویت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران گردیده و هم باعث نفوذ و کارآمدی تصمیم‎سازان و تصمیم‌گیرندگان آن بوده و در عرصه بین‌المللی نیز قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران افزایش می‌یابد. از سویی دیگر با توجه به اینکه پیامبر گرامی اسلام(ص) به مدد آیات الهی وحی جان‌هایی را پروراند، تطهیر کرد و قلب‌هایی را سرشار از نور ساخت و به راه خدای شکست‌ناپذیر و ستوده راه داد؛ این سؤال اساسی مطرح می‌شود که کلام نورانی وحی با چه روشی، انسان‌ها را به بلندای تحول فرهنگی و همه‌جانبه فردی و اجتماعی رساند؟ روش این «تحول همه‌جانبه» چه بود؟ آیا امکان الگوبرداری از آن وجود دارد؟ پاسخ به این سؤال راه کشف بسیاری از تحولات فرهنگی در عرصه­های کلان و راهبردی جامعه و پاسخگوی دغدغه تولید دانش اسلامی در حوزه‌های تربیت اسلامی، مدیریت، سیاست و ... در محضر نورانی کلام وحی خواهد بود. این تحقیق بر اساس هدف توسعه‌ای بوده و به دنبال توضیح اهمیت جایگاه نزول تدریجی قرآن در مدیریت تحول فرهنگی جامعه و شیوه استخراج اصول تحول همه‌جانبه از کلام نورانی وحی و تبیین رابطه آن با امنیت فرهنگی و تأثیر آن در استحکام ساخت درونی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران و تقویت و توسعه اقتدار ملی، به روش توصیفی- فرا تحلیلی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theorizing; the strategic model of religion in the production of cultural security

نویسندگان [English]

  • Jamal Shafiei 1
  • Mohammad Molaei 2
1 Member of the faculty of the University and the Higher Institute of National Defense and Strategic Research
2 PhD Student in National Security Strategic Studies, University and Higher Institute for National Defense and Strategic Research (Corresponding Author)
چکیده [English]

Culture is the distinguishing feature and the main component of national power in the new era, and cultural authority in the system of the Islamic Republic of Iran is derived from the principles and foundations of Islamic culture, which was in fact the worldview of the Islamic Revolution. It is the duty of the holy system of the Islamic Republic of Iran, both individuals and officials at all levels, to educate the people on the basis of the Islamic worldview and its divine spirituality. This effort paves the way for the formation of "Islamic civilization." The style of such a person has both strengthened and strengthened the sacred system of the Islamic Republic of Iran, as well as the influence and efficiency of decision makers and decision makers, and in the international arena, the soft power of the Islamic Republic of Iran is increasing.
On the other hand, considering that the Holy Prophet of Islam (PBUH) revived lives with the help of divine revelations, purified them and made hearts full of light and led them to the path of an unbreakable and praiseworthy God, the basic question arises that the enlightening word of revelation In what way did it bring human beings to the heights of cultural and all-encompassing individual and social transformation? What was the method of this "all-round transformation"? Is it possible to emulate it?
Answering this question will be the way to discover many cultural developments in the macro and strategic areas of society and answer the concern of producing Islamic knowledge in the fields of Islamic education, management, politics, etc. in the presence of the enlightened word of revelation.
This research is based on the development goal and seeks to explain the "importance of the gradual decline of the Qur'an in managing the cultural development of society and the method of extracting the principles of comprehensive transformation from the enlightened word of revelation and explaining its relationship with cultural security. Iran and the strengthening and development of national authority are descriptive-meta-analytical.

  • قرآن کریم، ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی.
  • فرمایشات و رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره).
  • حضرت امام خمینی (ره)، (1361)، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  • فرمایشات و رهنمودهای مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی).
  • اخوان کاظمی، بهرام، (1378)، راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 3.
  • اخوان کاظمی، بهرام، (1385)، امنیت در نظام سیاسی اسلام، تهران، کانون اندیشه جوان.
  • اصغری‎زاده، عزت‌الله؛ قاسمی، احمدرضا، (1388)، فرصت­ها و چالش­های فرا­روی مهندسی فرهنگی، ماهنامه مهندسی فرهنگی، شماره 29-30.
  • افتخاری، اصغر، (1379)، رویکرد دینی در تهاجم فرهنگی؛ مجموعه سخنرانی‌های فرهنگ و امنیت ملی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ج 2.
  • افتخاری، اصغر؛ شریعت‏مدار جزایری، سید نورالدین؛ لک‏زایی، نجف، (1385)، امنیت در اسلام، دوفصلنامه علوم سیاسی، شماره 34.
  • آشنا، حسام‌الدین؛ صادق اسماعیلی، محمد، (1388)، امنیت فرهنگی مفهومی فراسوی امنیت ملی و امنیت انسانی، راهبرد فرهنگ، شماره 5.
  • بابایی، علی‌اکبر، (1386)، مکاتب تفسیری، جلد دوم، چاپ اول، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت.
  • بهجت‎پور، عبدالکریم، (1388)، درآمدی بر اصول تحول فرهنگی، چاپ اول، قم، مؤسسه بوستان کتاب.
  • بهجت‌پور، عبدالکریم، (1390)، همگام با وحی؛ تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)، ویراست دوم، چاپ اول، قم، التمهید.
  • بهجت‌پور، عبدالکریم، (1393)، روش کشف الگوی اسلامی مهندسی فرهنگی، راهبرد فرهنگ، شماره بیست و هفتم.
  • تقی لو، فرامرز؛ آدمی، علی، (1389)، امنیت و پیشاارزش‎های آن در اندیشه سیاسی اسلام، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 50
  • توحیدی، ارسطو، (1393)، تقریرات درسی مبانی دفاع ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، دوره 14 امنیت ملی.
  • جوادی آملی، عبدالله، (1380)، تفسیر تسنیم، قم، اسراء.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، (1409)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، محقق و مصحح مؤسسه آل البیت، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت.
  • حکیم، سید محمدباقر، (1417)، علوم القرآن، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ سوم.
  • خادم دقیق، امیرهوشنگ، (1394)، انقلاب فناوری و تغییرات اجتماعی حاصله و تأثیر آن بر امنیت ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده امنیت ملی.
  • خندق‎آبادی، علی، (1393)، الگوی اقتدار فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بر اساس دیدگاه‌های امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) با تأکید بر نقش رسانه ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.
  • دری نجف‎آبادی، قربان‎علی، (1379)، نگاهی به امنیت از منظر امیر مؤمنان (ع)، حکومت اسلامی، شماره 18.
  • دری نجف‌آبادی، قربان‎علی، (1379)، نگاهی به امنیت از منظر امیر مؤمنان (ع)، فصلنامه حکومت اسلامی، سال پنجم، شماره 18.
  • رحمانی، جعفر، (1390)، ضرورت اعمال مدیریت راهبردی در حوزه‌های علمیه در عصر جهانی‌شدن، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی‌شدن، پیش‌شماره دوم.
  • سبحانی، جعفر، (1419)، الحدیث النبوی بین الروایه و الدرایه، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
  • سلیمانی، فاطمه، (1392)، نسبت مصلحت و امنیت در فقه سیاسی شیعه در امنیت در اسلام، مبانی نظری و تحولات تاریخی، به اهتمام داوود غرایاق زندی، تهران، مرکز مطالعات راهبردی.
  • شفیعی، جمال، (1394)، تقریرات درسی تحولات فرهنگی و امنیت ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی.
  • صالحی امیری، سید رضا؛ عظیمی دولت‎آبادی، امیر (1387)، مبانی سیاست‌گذاری و برنامهریزی فرهنگی، تهران، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  • صدر، سید محمدباقر، (1421)، المدرسه القرآنیه، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن الکریم، چاپ 5، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طلایی، مرتضی؛ بدری شاه‏طلبی؛ رشیدپور، علی و شریفی، سعید، (1391)، امنیت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
  • عیوضی، محمدرحیم، (1385)، جهانی‌شدن فرهنگ برای جهان سوم، تهدیدها و فرصت‌ها، فصلنامه راهبرد یاس، شماره 6.
  • عیوضی، محمدرحیم، (1394)، تحولات فرهنگی و امنیت ملی، تهران، بی‌نا.
  • غرایاق زندی، داود، (1389)، معنا و مفهوم امنیت ایمانی در قرآن کریم، مطالعات راهبردی، شماره 50.
  • لوبون، گوستاو، (1378)، تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید محمدتقی فخر داعی گیلانی، چاپ اول، تهران، دنیای کتاب.
  • مجلسى، محمدباقر، (1403)، بحار الأنوار الجامعه لدرر اخبار الأئمه الأطهار، چاپ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  • محرمی، توحید، (1397)، آینده امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی و تحقق تمدن نوین ایرانی اسلامی، دو فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 1، شماره 1.
  • مردن، سیمون، (1379)، تقابل فرهنگى در روابط بین‌الملل اسلام و غرب، ترجمه احمد علیخانى، تهران، انتشارات آرین.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، (1376)، قرآن‌شناسی، گردآورنده محمود رجبی، چاپ اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • معرفت، محمدهادی، (1387)، علوم قرآنی، چاپ اول، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
  • معرفت، محمدهادی، (1418 ه.ق)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، چاپ اول، بی­جا، نشر الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، (1374)، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • موسوی خویی، سید ابوالقاسم، (1410)، اجود التقریرات، مقرر: محمدحسین نائینی، چاپ دوم، قم، مؤسسه مطبوعاتی دینی.
  • مویدنیا، فریبا، (1385)، مدیریت و رهبری تحول، ماهنامه تدبیر، شماره 167.
  • ناظمی اردکانی، مهدی، (1388)، ویژگی‎های نظام مدیریت دولتی در کشورهای در حال توسعه و ضرورت مهندسی فرهنگی آن‌ها، نامه پژوهش، شماره 5.
  • نعمانی، محمد بن ابراهیم، (1397)، الغیبه، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، چاپ اول، تهران، نشر صدوق.
  • وطن‌دوست، رضا، (1386)، نگاهی به امنیت در آموزه‌های اسلامی، الهیات و حقوق، شماره 25.
  • وطن‌دوست، رضا، (1386)، نگاهی به امنیت در آموزه‌های اسلامی، مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره 25.
  • هلالى، سلیم بن قیس، ‏(1405 ق)، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، مصحح: انصارى زنجانى خوئینى، محمد، چاپ اول‏، قم‏، انتشارات الهادى‏ (ع).